ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ

• Συστηματικό και καθημερινό πρόγραμμα εκπαίδευσης και προετοιμασίας. Σύνδεση των δικαιωμάτων και ότι τον ευχαριστεί με τις μαθητικές του υποχρεώσεις. Ενθάρρυνση, επιβράβευση και κίνητρα για να καταβάλει τη μέγιστη δυνατή προσπάθεια. Αυτό μπορεί να βελτιωθεί με την ενίσχυση από το σπίτι, το σχολείο, την ανάληψη ευθυνών και ρόλων στο σπίτι και το σχολείο, τη συστηματική ένταξη σε ομάδες αθλητισμού ή εικαστικών. Όποια προβλήματα συμπεριφοράς να αντιμετωπίζονται στο παρόν και να μην προστίθενται σε αυτά και άλλα από το παρελθόν δημιουργώντας ένα αρνητικό κλίμα   στο οποίο  το παιδί αντιδρά επιθετικά.
• Στην απογευματινή μελέτη να κάνει συχνά διαλείμματα με εναλλαγή δραστηριοτήτων. Να εναλλάσσονται κινητικές και στατικές δραστηριότητες για εκτόνωση της κούρασης ή της έντασης που νιώθει.
• Είναι σημαντικό ο εκπαιδευτικός ή η οικογένεια όταν τον βοηθούν στα μαθήματα να είναι σίγουροι ότι έχουν την προσοχή του, ότι κάθεται καλά και ότι διατηρούν βλεμματική επαφή.
• Στον γραπτό λόγο   χρειάζεται βοήθεια σε επίπεδο πρότασης (κεφαλαίο, τελεία, ολοκληρωμένο νόημα). Π.χ. να γράφει απλές προτάσεις με ερέθισμα ή τη βοήθεια εικόνων: «Αυτό είναι ένα μαχαίρι. Με το μαχαίρι κόβω» κτλ. Π.χ. Να γράφει προτάσεις με βάση κάποιες μεμονωμένες λέξεις π.χ. τραπέζι. Να βάζει στη σωστή σειρά τις ανακατεμένες λέξεις μιας πρότασης κτλ. Οι ασκήσεις για τη δομή πρότασης να εναλλάσσονται έτσι ώστε σταδιακά ο μαθητής να αποκτήσει τη νέα γνώση.  Στον γραπτό λόγο, καλό είναι να δίνεται προτεραιότητα στο περιεχόμενο και μετά στην ορθογραφία. Βοηθούν επίσης ασκήσεις με συμπλήρωση ελλιπών προτάσεων ή λέξεων.  Για την καλύτερη παραγωγή γραπτού λόγου    συστήνεται πρώτα η προφορική ανάπτυξη του θέματος, μετά η καταγραφή σε ένα πρόχειρο των λέξεων-κλειδιών και τέλος η καλύτερη οργάνωση και δόμηση ακολουθώντας τα παρακάτω σημεία – καθένα από τα οποία μπορεί να γίνει μια ξεχωριστή παράγραφος. Προτείνεται η χρήση τετραδίων με τετράγωνα για να μην κολλάει τις λέξεις, και η διόρθωση των κειμένων του μαθητή σε συνεργασία με τον ίδιο ώστε να αποφύγει τις επαναλήψεις σε λέξεις και φράσεις.
• Στην ορθογραφία  θα βοηθηθεί από την παραγωγή οικογενειών λέξεων (π.χ. οίκος, οικοδεσπότης, οικογένεια …), την καταληκτική ορθογραφία (π.χ. απλές καταλήξεις ρημάτων), την λειτουργική χρήση της γραμματικής π.χ. άρθρα, αριθμοί. Μια τεχνική που μπορεί να δοκιμάσει είναι να βλέπει μια λέξη, να κλείνει τα μάτια και να προσπαθεί ενορατικά να δει την ορθογραφία της και τέλος να τη γράφει (Δες – Κρύψε – Γράψε).
• Για την καλύτερη κατανόηση ενός μεγάλου κειμένου   συστήνεται η συγκέντρωση της προσοχής με μια γενική προφορική εισαγωγή του θέματος/μαθήματος και στη συνέχεια η αξιοποίηση των παρακάτω σημείων:  1. Επικεφαλίδα (συγκέντρωση εγκεφάλου - ανάκληση προηγούμενων πληροφοριών – κίνητρα για μάθηση 2. Λέξεις κλειδιά 3. Υπότιτλους στις επιμέρους παραγράφους 4. Αναδιήγηση 5. Απαντήσεις σε επιμέρους ερωτήσεις.
• Να θέτει ο ίδιος βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους στη σχολική εργασία του (πού θα μου χρειαστούν όλα αυτά;=   οργάνωση της γραπτής έκφρασης & οργάνωση της σκέψης).
• Κάτι που θα τον βοηθήσει όχι μόνο με τα μαθήματα, αλλά και με την κοινωνικοποίηση του είναι η συνεργασία με τους συμμαθητές του (υπενθύμιση μαθημάτων  και ασκήσεων της ημέρας, ανταλλαγή ιδεών κτλ.
• Στην ανάγνωση θα βελτιωθεί αν έχει το χρόνο να διαβάσει πιο ήρεμα, χωρίς πίεση. Μπορούν να δοθούν προγράμματα για σωστή και γρήγορη ανάγνωση. Ιδιαίτερα χρήσιμες είναι  ασκήσεις για διάκριση και κατηγοριοποίηση μερών του λόγου, παρατήρηση των αλλαγών ανάλογα με την κλήση
• Καλό είναι να προηγείται σιωπηρή ανάγνωση πριν τη φωναχτή.
• Τέλος, στην προφορική ανάγνωση θα  βελτιωθεί αν έχει το χρόνο να διαβάσει πιο ήρεμα, χωρίς πίεση.
• Μετά την ανάγνωση και κατανόηση του κειμένου, είναι καλό να κρατά σημειώσεις στο περιθώριο της σελίδας και να επισημαίνει τα βασικά σημεία.
• Να προσπαθούμε ο χώρος μελέτης να είναι χωρίς παρεμβολές.
• Να κρατά ημερολόγιο σημαντικών ημερών.
• Να γράφει το χρονοδιάγραμμα της επόμενης ημέρας.
• Να λύνει σταυρόλεξα για παιδιά.
• Να γίνεται διάσπαση των εργασιών του σε μικρότερες και απλούστερες.
• Αυτοέλεγχος, αυτοαξιολόγηση.
• Το πρωί επανάληψη στα μαθήματα.
• Ένα ρολόι θα ήταν χρήσιμο εργαλείο προκειμένου να του υπενθυμίζει την ακριβή ώρα της έναρξης των μαθημάτων του, επειδή η ασυνέπεια χαρακτηρίζει τους δυσλεξικού μαθητές.
• Τέλος, ένα συγκεντρωτικό πρόγραμμα εργασιών θα τον βοηθούσε να αξιολογήσει τις προτεραιότητές του.

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΑΞΗ

• Βάζουμε το παιδί να καθίσει κοντά στον δάσκαλο, κοντά σε έναν καλό μαθητή, μακριά από παράθυρο ή πόρτα και να κοιτά προς τον πίνακα.
• Απομακρύνουμε από το θρανίο αντικείμενα που διασπούν την προσοχή (αφού πρώτα έχουμε ζητήσει από την ίδια να το κάνει).
• Αυξάνουμε τις αποστάσεις μεταξύ των θρανίων.
• Προσπαθούμε να μην υπάρχει πολύς θόρυβος μέσα στην τάξη.
• Πλησιάζουμε το παιδί όταν θέλουμε να του απευθύνουμε τον λόγο.
• Δίνουμε ευκαιρίες για διαλείμματα από καθιστικές εργασίες.
• Χρησιμοποιούμε επιθυμητές δραστηριότητες ως επιβράβευση λιγότερο επιθυμητών δραστηριοτήτων.
• Επιβραβεύουμε συχνά θετικές συμπεριφορές πριν προκύψουν προβλήματα.
• Όταν διαπιστώνουμε ότι πρόκειται να διασπαστεί η προσοχή του από την εργασία του, του απευθύνουμε κάποια ερώτηση σχετικά με το θέμα.
• Ατομικά με τον ίδιο, εντοπίζουμε προβληματικές συμπεριφορές και τρόπους βελτίωσης. Καταρτίζουμε ένα πρόγραμμα βελτίωσης όπου ανταμείβουμε (π.χ. με αυτοκόλλητα) κάθε θετική συμπεριφορά
• Χρησιμοποιούμε μικρές ομάδες εργασίας.
• Εξετάζουμε συχνά αν έγιναν αντιληπτές οι οδηγίες και αν καταγράφησαν οι ασκήσεις της επόμενης ημέρας. Εντοπίζουμε τις λέξεις κλειδιά στις οδηγίες.
• Ο μαθητής βάση του ημερήσιου προγράμματός του να έχει σημειώσει εκ των προτέρων ποια βιβλία και τι εξοπλισμό χρειάζεται σε κάθε μάθημα ξεχωριστά.
• Δίνουμε ερωτήσεις κατανόησης πριν από την ανάγνωση.
• Κατά την ανάγνωση, μαγνητοφωνούμε και έπειτα τον καλούμε να εντοπίσει τα λάθη του.
• Δείχνουμε πώς να υπογραμμίζει και να κρατά σημειώσεις καθώς διαβάζει.
• Να ενθαρρύνεται η προφορική απάντηση όταν ο γραπτός λόγος τον κουράζει.
• Εξαιτίας της αργής κωδικοποίησης ερεθισμάτων να του δίδεται περισσότερος χρόνος για να ολοκληρώνει την εργασία του. Δίνουμε περισσότερο χρόνο (15’’) για απάντηση πριν προχωρήσουμε στον επόμενο μαθητή.
• Δίνουμε πρώτα έμφαση στο περιεχόμενο και μετά στην ορθογραφία.
• Δείχνουμε πώς να διορθώνει τα λάθη του.
• Συντάσσουμε έναν κατάλογο των σημείων που πρέπει να προσέχει όταν γράφει και του ζητάμε να τον χρησιμοποιήσει στο τέλος για να ελέγξει ο ίδιος το γραπτό του.
• Ζητάμε να διαβάσει ένα πρόβλημα δύο φορές πριν προσπαθήσει να το λύσει. Κατά τη λύση, του δείχνουμε πώς να εντοπίσει λέξεις κλειδιά και πώς να διατυπώνει βασικές ερωτήσεις (π.χ. δεδομένα, ζητούμενα, απαιτούμενες πράξεις).
• Να κάθεται ο στην πρώτη σειρά, ώστε να μπορεί ο εκπαιδευτικός να ελέγχει διακριτικά την εργασία του και να τον βοηθά.
• Να δίνονται ευκαιρίες για συμμετοχή του σε δραστηριότητες όπου είναι ιδιαίτερα ικανός.
• Να ενθαρρύνεται ο μαθητής να νιώσει άνετα χρησιμοποιώντας έναν επεξεργαστή κειμένου σε υπολογιστή.
• Ο καθηγητής να δείχνει υπομονή και να ενθαρρύνει τους μαθητές του να είναι υπομονετικοί με τον εαυτό τους.
• Φίλος που θα τον βοηθήσει.
• Οργάνωση των μαθητών σε ομάδες.
• Χρωματιστά τετράδια για κάθε μάθημα.
• Να συγκεντρώνει σε ξεχωριστό τετράδιο όλες τις εργασίες που έχει να ετοιμάσει για την επόμενη μέρα.
• Να δίνεται περισσότερος χρόνος για τις γραπτές δραστηριότητες.
• Για τη διόρθωση των γραπτών να μην χρησιμοποιεί έντονο χρώμα.

Γραπτός λόγος

• Προτεραιότητα στο περιεχόμενο και μετά στην ορθογραφία.
• Συμπλήρωση ελλιπών προτάσεων ή λέξεων.
• Εκμάθηση της ορθογραφίας σε οικογένειες λέξεων. Ζωγραφίστε τις λέξεις με διάφορα υλικά.
• Στη γλώσσα (ανάγνωση και γραπτό λόγο) χρειάζεται να αρχίσει ένα νέο εκπαιδευτικό πρόγραμμα εκμάθησης των γραμμάτων μέσα από νέες μορφές διδασκαλίας π.χ. εικονογράφηση, εκμάθηση γραμμάτων τα οποία συνδέονται με συγκεκριμένες λέξεις-έννοιες (π.χ. Θ, θ – Θάλασσα/εικόνα).
• Σύνθετες λέξεις.
• Προτείνεται η χρήση τετραδίων με τετράγωνα για να μην κολλάει τις λέξεις, και η διόρθωση των κειμένων του μαθητή σε συνεργασία με τον ίδιο ώστε να αποφύγει τις επαναλήψεις σε λέξεις και φράσεις.
• Στην ορθογραφία μπορεί να δουλέψει με ομάδες λαθών  (καταλήξεις, οικογένειες λέξεων, γραμματική) και την τεχνική Δες-Κρύψε-Γράψε. Να έχει ένα στόχο και να διορθώνει μια ομάδα λαθών κάθε φορά.
• Φύλλο εργασίας: διαβάζω - σκέφτομαι - απαντώ

Μαθηματικά

• Μπορεί να γίνει με μια πολυαισθητηριακή εκπαίδευση που θα δώσει εναλλακτικές δυνατότητες στο παιδί να μάθει μέσα από όλες τις αισθήσεις π.χ. την κίνηση, μαθαίνω τις πράξεις ανεβοκατεβαίνοντας και λογαριάζοντας τα σκαλοπάτια μιας σκάλας.
• Ταυτόχρονα με τη χρήση του ημι-αφηρημένου υλικού π.χ. κυβάκια να γίνονται συνεχείς επαναλήψεις με τους αντίστοιχους συμβολισμούς των πράξεων.
• Προπαίδεια, γεωμετρία.
• Πρόβλημα: κυρίως πρόβλημα και επιμέρους. Εντοπίζουμε τις λέξεις κλειδιά στις οδηγίες.

Έκθεση

• Στον γραπτό λόγο ο μαθητής χρειάζεται βοήθεια σε επίπεδο πρότασης (κεφαλαίο, τελεία, ολοκληρωμένο νόημα). Π.χ. να γράφει απλές προτάσεις με ερέθισμα ή τη βοήθεια εικόνων: «Αυτό είναι ένα μαχαίρι. Με το μαχαίρι κόβω» κτλ.
• Να βάζει στη σωστή σειρά τις ανακατεμένες λέξεις μιας πρότασης κτλ.
• Να σημειώνουν τις αρχικές τους σκέψεις για το πώς μπορεί αν απαντηθεί το θέμα.
• Να συγκεντρώνουν σημειώσεις, αποσπάσματα από βιβλία και αναφορές από περιοδικά και να τα οργανώνουν σε μια λογική σειρά.
• Για την καλύτερη παραγωγή γραπτού λόγου  (και  περίληψης) συστήνεται πρώτα η προφορική ανάπτυξη του θέματος, μετά η καταγραφή σε ένα πρόχειρο των λέξεων-κλειδιών και τέλος η καλύτερη οργάνωση και δόμηση ακολουθώντας τα παρακάτω σημεία – καθένα από τα οποία μπορεί να γίνει μια ξεχωριστή παράγραφος:

1. Χρόνος (π.χ. Την προηγούμενη εβδομάδα την Τετάρτη το πρωί πήγαμε εκδρομή με το λεωφορείο).
2. Χώρος (φύγαμε από το σχολείο μας που είναι δίπλα στη θάλασσα και αρχίσαμε να ανεβαίνουμε στα βουνά. Μετά από σαράντα λεπτά περάσαμε ένα φαράγγι και φτάσαμε στο μοναστήρι Αρκάδι).
3. Πρόσωπα (Στην εκδρομή πήγαμε τα δυο τμήματα της Δ’ Τάξης, 47 παιδιά. Εγώ ήμουν παρέα με τους φίλους μου.
4. Δράση – Πράξεις (Περάσαμε την κεντρική είσοδο και μπήκαμε στην αυλή του μοναστηριού. Μπροστά μας ήταν η εκκλησία και οι μοναχοί μας προσκάλεσαν να μπούμε μέσα. Ανάψαμε ένα κερί και ακούσαμε κάποιους θρησκευτικούς ύμνους. Μετά πήγαμε στο μουσείο του μοναστηρίου και είδαμε τα άμφια παλαιοτέρων μοναχών, κειμήλια της θρησκευτική και ιστορικής πορείας του μοναστηριού. Τέλος φτάσαμε σε μια τεράστια αίθουσα που δεν είχε οροφή. Ο δάσκαλος μας μίλησε για την ανατίναξη του μοναστηριού το 1866 από τους ίδιους τους επαναστάτες για να μην ατιμαστούν από τους Τούρκους. Έξω σε ένα δέντρο είδαμε καρφωμένα θραύσματα από την έκρηξη).
5. Συναισθήματα (Πέρα πολύ όμορφα και θα ήθελα να πάω ξανά μαζί με την οικογένεια μου. Στεναχωρήθηκα μόνο λίγο γιατί έχασα το πορτοφόλι).

• Να ξαναδιαβάσουν προσεκτικά την έκθεσή τους προκειμένου να εντοπίσουν τυχόν λάθη και να τα διορθώσουν

• Αυτο-υποβολή ερωτήσεων: Καθώς ο μαθητής γράφει, υποβάλλει ερωτήσεις στον εαυτό του, που αναφέρονται όχι μόνο στο περιεχόμενο, αλλά και στις τεχνικές και εκφραστικά μέσα που επιλέγει να χρησιμοποιήσει, όπως: «Είναι το νόημα της πρότασης που μόλις έγραψα ολοκληρωμένο;», «Μήπως χρησιμοποιώ μακροπερίοδο λόγο;» «Είναι το κείμενό μου συνεκτικό; Μήπως περνώ απότομα από την μια παράγραφο στην επόμενη; Να βάλω στην αρχή κάθε παραγράφου μια λέξη ή φράση, ώστε να περνώ εύκολα από τη μια στην άλλη;» «Το περιεχόμενό μου είναι μέσα στο θέμα;»

• Ο μαθητής πριν παραδώσει το κείμενό του το ξαναδιαβάζει προσεκτικά, προσπαθώντας να αποστασιοποιηθεί από αυτό και διορθώνει τα λάθη που υπάρχουν σαν να είναι ο ίδιος εκπαιδευτικός.

• Το ΣΟΣ της διόρθωσης: Για να θυμάται τι πρέπει να ελέγξει ο μαθητής μετά την ολοκλήρωση του γραπτού θυμάται την ακροστιχίδα ΣΟΣ που είναι η ακόλουθη:

1. Συντακτικό – Γραμματική
2. Ορθογραφία
3. Στίξη

Ιστορία

• Να τους παρέχονται συστηματικές οδηγίες για το πώς να κρατούν σημειώσεις και να μην αποθαρρύνονται να χρησιμοποιούν σύμβολα και συντομογραφίες.
• Να τους παρέχεται σχεδιάγραμμα του μαθήματος.
• Να συνδέει ο εκπαιδευτικός τα ιστορικά γεγονότα με γεγονότα της καθημερινότητας και να αποκωδικοποιεί τις ημερομηνίες.
• Υπό μορφή άσκησης, να παρουσιάζει φωτογραφικό υλικό και να ζητά να αντιστοιχηθεί αυτό με ιστορικά γεγονότα.