Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως  τα   παιδιά με διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές, ιδιαίτερα εκείνα με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας (high functioning autism), παρά τις δυσκολίες παρουσιάζουν ξεχωριστές ικανότητες:

• Είναι έντιμα άτομα και χαρακτηρίζονται για την αγαθή τους σκέψη.
• Δε δικαιολογούνται και δεν υπερασπίζονται τον εαυτό τους.
• Όταν κατανοούν, υπακούουν τις εντολές.
• Είναι τελειομανείς όταν ασχολούνται με πράξεις ρουτίνας.
• Κατανοούν γρήγορα μέρη πληροφοριών.
• Μπορούν να θυμούνται ορισμένα πράγματα για πολύ καιρό.
• Χρησιμοποιούν καλά την οπτική δίοδο πληροφόρησης.
• Αφού μάθουν ορισμένες δραστηριότητες, τις εκτελούν ευχαρίστως σε ρουτίνα.
• Έχουν πολύ ιδιαίτερα ενδιαφέροντα.

Ένα παράδειγμα...

Η Τεμπλ Γκραντίν, αν και άτομο με ΔΑΔ, κατάφερε να φτάσει σε επίπεδο διδακτορικών σπουδών αποσπώντας ένα διδακτορικό στη ζωολογία. Σήμερα κατασκευάζει εξοπλισμό για τη διαχείριση των ζώων και διδάσκει σε ένα μεγάλο πανεπιστήμιο. Είναι μια σπουδαία γυναίκα, που έχει γράψει πολλά βιβλία για την επιστήμη της, τον αυτισμό και τη ζωή της. Ακολουθεί ένα δικό της απόσπασμα:

«Είμαι ένα άτομο με αυτισμό και θέλω να επισημάνω την αξία που έχει η ανάπτυξη των ταλέντων ενός παιδιού. Οι δεξιότητες στα άτομα με ΔΑΔ είναι ανομοιογενείς, ένα παιδί μπορεί να είναι καλό σε κάτι και να είναι μέτριο σε κάτι άλλο. Εγώ είχα ταλέντο στη ζωγραφική και αυτό με βοήθησε μακροπρόθεσμα να κάνω καριέρα στο σχεδιασμό συστημάτων συσκευασίας και μεταφοράς για μεγάλες εταιρίες βοοειδών. Συχνά υπερτονίζονται οι μειονεξίες και δεν δίνεται έμφαση στις δεξιότητες και τα ταλέντα. Αναμφισβήτητα, οι ικανότητες των παιδιών με ΔΑΔ εμφανίζουν μεγάλη ετερογένεια. Βέβαια, η καλλιέργεια των ταλέντων και η βελτίωση των δεξιοτήτων ωφελεί όλα τα παιδιά. Αν κάποιο παιδί δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα τρένα μπορούμε να το αξιοποιήσουμε προκειμένου να αναπτύξει και άλλες δεξιότητες.

Παραδείγματος χάρη, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ένα βιβλίο σχετικό με τα τρένα προκειμένου να μάθει ανάγνωση, να διδάξουμε μαθηματικά υπολογίζοντας την ταχύτητα ενός τρένου ή να το ενθαρρύνουμε να ενδιαφερθεί για την ιστορία μελετώντας την ιστορία των σιδηροδρόμων.

Πολλοί αυτιστικοί άνθρωποι, είναι οπτικά σκεπτόμενοι. Σκέπτονται με εικόνες. Προσωπικά, δεν σκέπτομαι με τη γλώσσα. Όλες οι σκέψεις μου είναι σαν βιντεοκασέτες, που παίζουν στη φαντασία μου. Εικόνες είναι η πρώτη γλώσσα και λέξεις η δεύτερη. Τα ουσιαστικά ήταν οι ευκολότερες λέξεις που μπορούσα να μάθω, γιατί μπορούσα να κάνω στο μυαλό μου μια εικόνα γι’ αυτά. Για να μάθω λέξεις, όπως «πάνω- κάτω»,ο δάσκαλος έπρεπε να τις επιδείξει. Για παράδειγμα, πάρε το παιχνίδι αεροπλάνο και πες «πάνω» καθώς το απογειώνεις από το θρανίο. Μερικά παιδιά μαθαίνουν καλύτερα αν δουν κάρτες με λέξεις «πάνω- κάτω» σε επισύναψη με το παιχνίδι αεροπλάνο.

Αποφεύγετε να δίνεται πολλές οδηγίες μαζί. Άνθρωποι αυτιστικοί, έχουν πρόβλημα να θυμούνται τη σειρά.. Αν το παιδί ξέρει να διαβάζει, γράψε τις οδηγίες από κάτω σε χαρτί. Είμαι ανίκανη να θυμάμαι ακολουθίες. Αν ζητήσω βοήθεια π.χ. σε ένα βενζινάδικο για να βρω μια τοποθεσία που ψάχνω, μπορώ να θυμάμαι μόνο τις τρεις πρώτες οδηγίες. Οδηγίες με περισσότερα από τρία βήματα, πρέπει να καταγράφονται. Επίσης έχω δυσκολία να θυμάμαι τηλεφωνικά νούμερα, γιατί δεν μπορώ να τα συνδυάσω με μια εικόνα στο μυαλό μου.

Πολλά παιδιά με αυτισμό, έχουν κλίση στις καλές τέχνες και στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Τέτοια ταλέντα, πρέπει να ενθαρρύνονται. Είναι ανάγκη, να ενθαρρύνεται η ανάπτυξη των ταλέντων των παιδιών. Συγκεκριμένες κλίσεις (ταλέντα) πρέπει να μετατρέπονται σε δεξιότητες για μελλοντική απασχόληση.

Πολλά αυτιστικά παιδιά, αναπτύσσουν εμμονές, π.χ. με τρένα ή χάρτες. Ο καλύτερος τρόπος να διαχειριστείς αυτές τις εμμονές, είναι να τα χρησιμοποιείς για αφόρμη στη σχολική εργασία. Αν το παιδί αρέσει τα τρένα, τότε χρησιμοποίησε τρένα να διδάξεις ανάγνωση και μαθηματικά. Διάβασε ένα βιβλίο σχετικό με τρένα και κάνε μαθηματικά προβλήματα με τρένα. Για παράδειγμα μέτρησε πόσα βαγόνια έχει, πόσα θα γίνουν αν βάλουμε άλλα δύο, πόσα θα γίνουν αν βγάλουμε τρία κ.λ.π.

Χρησιμοποίησε συγκεκριμένες οπτικές μεθόδους να διδάξεις αριθμό εννοιών. Οι γονείς μου, μου έδωσαν ένα παιχνίδι μαθηματικών, που με βοήθησε να μάθω τους αριθμούς. Αποτελούνταν από ένα σετ τούβλων, που είχαν διαφορετικό μήκος και διαφορετικό χρώμα, για τους αριθμούς από το 1-10. Μ' αυτό έμαθα να προσθέτω και ν’ αφαιρώ. Για να μάθω κλάσματα,. Ο δάσκαλος είχε ένα ξύλινο μήλο, και ήταν κομμένο σε 4 μέρη και ένα ξύλινο αχλάδι, κομμένο στη μέση. Μ' αυτό έμαθα την έννοια του τέταρτου και του μισού.

Μερικά αυτιστικά παιδιά θα μάθουν ανάγνωση με συνθετικές μεθόδους και άλλα με ολικές (απομνημόνευση όλης της λέξης) . Προσωπικά έμαθα ανάγνωση με τη συνθετική μέθοδο (β-α βα) . Η μητέρα μου, με βοήθησε πολύ σ' αυτό. Παιδιά με ηχολαλία, πολλές φορές μαθαίνουν με κάρτες (Flash cards) και εικονογραφημένα βιβλία που έχουν εικόνα και την αντίστοιχη λέξη σε μια σελίδα. Είναι σημαντικό να έχουν την εικόνα και την τυπωμένη λέξη στην ίδια πλευρά της κάρτας-σελίδας. Όταν διδάσκονται ουσιαστικά, τα παιδιά πρέπει να ακούν και τη λέξη που θα λέει ο δάσκαλος, παράλληλα με την εικόνα και την τυπωμένη λέξη.

Όταν ήμουν παιδί, δυνατοί θόρυβοι όπως το κουδούνι του σχολείου μου προκαλούσαν πόνο στα αυτιά, όπως ο οδοντιατρικός τροχός που χτυπά σε νεύρο. Παιδιά με αυτισμό χρειάζεται να προστατεύονται από δυνατούς θορύβους που προκαλούσαν πόνο στα αυτιά τους. Θόρυβοι που προκαλούν τα περισσότερα προβλήματα είναι το κουδούνι του σχολείου, οι μεγαφωνικές εγκαταστάσεις, η φασαρία που δημιουργείται σε κλειστούς χώρους (γυμναστήριο) και το σύρσιμο της καρέκλας στο πάτωμα. Σε πολλές περιπτώσεις το παιδί θα πρέπει να μάθει, να ανέχεται το κουδούνι ή τη φασαρία. Οπωσδήποτε όμως πρέπει να λάβουμε μέτρα για τη μείωση των ενοχλητικών θορύβων. Το κουδούνι θα μπορούσαμε να το καλύψουμε με ένα ύφασμα για να ακούγεται λιγότερο. Το γρατζούνισμα των καρεκλών μπορεί να μειωθεί αν κολληθούν κομμάτια μοκέτας στα πόδια τους. Ένα παιδί μπορεί να φοβάται ένα συγκεκριμένο δωμάτιο γιατί φοβάται να εκτεθεί ξαφνικά σε δυνατό ήχο από μικροφωνική εγκατάσταση. Ο φόβος του τρομακτικού θορύβου, μπορεί να επηρεάσει το χαρακτήρα του. Αν ένα παιδί καλύψει τα αυτιά του είναι μια ένδειξη ότι ο συγκεκριμένος θόρυβος προκαλεί πόνο στα αυτιά του. Ο δάσκαλος μπορεί να βοηθήσει αυτό το παιδί, καταγράφοντας τους ενοχλητικούς ήχους σε κασέτα. Στη συνέχεια θα βοηθήσει το παιδί να συνηθίσει τον ήχο ακούγοντάς τον σε μικρότερη ένταση που θα αυξάνεται σταδιακά. Το παιδί πρέπει να μπορεί να ελέγχει την αυξομείωση της έντασης του ήχου.

Μερικοί αυτιστικοί μπορεί να ενοχλούνται από οπτικά ερεθίσματα όπως είναι τα φώτα φθορίου που αναβοσβήνουν πολλές φορές μέχρι να ανάψουν. Μπορούν να δουν το τρεμούλιασμα της συγκεκριμένης συχνότητας ηλεκτρικού ρεύματος. Για να αποφύγουν αυτό το πρόβλημα, βάλτε το θρανίο του παιδιού κοντά στο παράθυρο, ή προσπάθησε να αποφύγεις το λαμπτήρα φθορίου. Αν τα φώτα δεν μπορούν να αποφευχθούν, χρησιμοποίησε σύγχρονους λαμπτήρες –γλόμπους. Οι σύγχρονοι λαμπτήρες τρεμοσβήνουν λιγότερο. Το τρεμούλιασμα των λαμπτήρων φθορίου μπορεί να ελαττωθεί τοποθετώντας μια κλασική λάμπα στο γραφείο του παιδιού.

Μερικά άτομα με αυτισμό ανταποκρίνονται καλύτερα και βελτιώνουν την βλεματική επαφή όταν υπάρχει αλληλεπίδραση με το δάσκαλο, την ώρα που κολυμπούν ή κινούνται ή κυλιούνται σε ψάθα. Το αίσθημα από το κολύμπι ή η πίεση της ψάθας, μερικές φορές υποβοηθά την ανάπτυξη του λόγου. Η κούνια της παιδικής χαράς και η τσουλήθρα, αν και τις περισσότερες φορές είναι ευχάριστες δραστηριότητες, δεν πρέπει να γίνονται χωρίς τη θέληση του παιδιού.

Μερικά παιδιά και ενήλικες μπορούν να τραγουδούν καλύτερα από ότι μιλούν. Άλλα πάλι, ανταποκρίνονται καλύτερα στους ψιθύρους, γι αυτό ο δάσκαλος πρέπει να τους μιλά ψιθυριστά..

Μερικά παιδιά και ενήλικες, δεν μπορούν να δεχτούν οπτικά και προφορικά ερεθίσματα, ταυτόχρονα. Μπορούν να λειτουργούν χρησιμοποιώντας μόνο ένα κανάλι επικοινωνίας. Δεν μπορούν να δουν και να ακούσουν την ίδια στιγμή. Πρέπει να τους δίνεται είτε οπτικό είτε ακουστικό ερέθισμα. Το ανώριμο νευρικό σύστημα τους δεν είναι ικανό να προσλάβει ταυτόχρονα οπτικά και ηχητικά ερεθίσματα.

Σε μεγαλύτερα παιδιά που δεν έχουν λόγο, όπως και στους ενήλικες, η αφή είναι

συχνά η πιο αξιόπιστη αίσθηση. Είναι συχνά ευκολότερο γι αυτά, να αισθανθούν. Τα γράμματα μπορούν να διδαχθούν με το να αγγίξουν πλαστικά γράμματα.

Παιδιά και ενήλικες που δε διαθέτουν λόγο, βρίσκουν ευκολότερο να συνδέουν λέξεις με εικόνες αν δουν την τυπωμένη λέξη και την εικόνα πάνω σε μια κάρτα. Μερικά άτομα δεν αντιλαμβάνονται τα σκίτσα (σχέδια) , γι αυτό προτείνεται να δουλεύουν με αληθινά αντικείμενα και φωτογραφίες πρώτα. Η εικόνα και η λέξη πρέπει να είναι στην ίδια πλευρά της κάρτας.

Μερικά αυτιστικά άτομα δεν ξέρουν ότι ο προφορικός λόγος μπορεί να εξυπηρετεί την επικοινωνία. Η εκμάθηση της γλώσσας μπορεί να διευκολυνθεί αν οι ασκήσεις γλώσσας αναδεικνύουν την επικοινωνία. Αν το παιδί ζητά ένα φλιτζάνι, δώστε του ένα φλιτζάνι. Αν ζητά ένα πιάτο ενώ θέλει (δείχνει) φλιτζάνι, δώστε του ένα πιάτο. Το άτομο πρέπει να μάθει ότι όταν λεει λέξεις πρέπει να είναι σχετικές με τα πράγματα που θέλει. Είναι ευκολότερο σε άτομα με αυτισμό, να μάθουν ότι οι λέξεις τους είναι λάθος, αν οι λαθεμένες λέξεις συνδέονται με λάθος αντικείμενο.

Παιδιά που έχουν δυσκολία στην κατανόηση του λόγου, έχουν δυσκολία στην

διαφοροποίηση ανάμεσα στα σύμφωνα, όπως d στη λέξη dog και l στη λέξη log. Ο λογοθεραπευτής μου, με βοήθησε να μάθω να άκουω τέτοιους ήχους προφέροντάς τους με ευκρίνεια και διάρκεια. Ακόμα κι αν το παιδί, έχει περάσει με επιτυχία ένα τεστ ακοής, μπορεί να δυσκολεύεται να ακούσει βαρείς ήχους (σύμφωνα) . Παιδιά που μιλούν χρησιμοποιώντας πολλά φωνήεντα μάλλον δεν μπορούν να διακρίνουν τα σύμφωνα.

Αρκετοί γονείς με πληροφόρησαν ότι το παιδί τους βοηθήθηκε να μάθει να διαβάζει όταν χρησιμοποιήθηκαν υπότιτλοι στην τηλεόραση. Κατά έναν περίεργο τρόπο μερικά παιδιά ήταν ικανά να διαβάζουν τον υπότιτλο και να ταιριάζουν την τυπωμένη λέξη με την λέξη που έχει ειπωθεί. Αντιγράφοντας ένα αγαπημένο πρόγραμμα με υπότιτλους σε κασέτα, δίνει την ευκαιρία στο παιδί να τη βλέπει ξανά και ξανά και να σταματά όπου θέλει.

Παιδιά και ενήλικες που φοβούνται τις κυλιόμενες σκάλες, συχνά έχουν προβλήματα όρασης. Φοβούνται τις κυλιόμενες σκάλες επειδή δεν μπορούν να προσδιορίσουν πότε να ανέβουν ή να κατεβούν. Πιθανότατα αυτά τα άτομα, δεν μπορούν να ανεχθούν ούτε το φωτισμό φθορίου. Ειδικά γυαλιά (Irlen colored glasses) μπορούν να βοηθήσουν στην κατεύθυνση αυτή.

Οι ιδιοτροπίες στο φαγητό είναι ένα άλλο κοινό πρόβλημα. Σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να βρίσκεται σε συναισθηματική σχέση με μια λεπτομέρεια που καθορίζει ένα φαγητό. Ο Hilde de Clerq βρήκε ότι ένα παιδί έτρωγε μόνο Τσικίτα μπανάνες επειδή τις συνέδεε με την ετικέτα. Άλλα φρούτα όπως μήλα και πορτοκάλια γινόταν αποδεκτά όταν είχαν ετικέτες Τσικίτα επάνω. Δοκιμάστε να βάλετε διαφορετικές ετικέτες πάνω σε όμοια τρόφιμα στο ίδιο ή διαφορετικό κουτί με το αγαπημένο φαγητό. Μια άλλη μητέρα είχε επιτυχία με το να βάζει σπιτικά σάντουιτς σε άδεια κουτιά McDonald's.

Και τέλος, να εκπαιδεύσουμε τους γoνείς, τους παιδαγωγούς, την κοινωνία.

Οι γονείς είναι εκείνοι που ενδιαφέρονται πρωτίστως για την εκπαίδευση των παιδιών τους. Επίσης είναι οι πρώτοι που θα βρεθούν αντιμέτωποι με τις δυσκολίες που δημιουργούνται.

Και η κοινωνία, είναι έτοιμη να αγκαλιάσει άτομα που έχουν σημαντικές εκπαιδευτικές ανάγκες, που ολοένα αυξάνουν; Χωρίς αμφιβoλία, ποτέ δε θα είναι. Έτσι, η προσπάθεια για ευαισθητοποίηση δεν τελειώνει ποτέ. Ωστόσο ,φαίνεται ότι ο πλέον αποτελεσματικός τρόπος για να «εκπαιδεύσουμε» την κοινωνία είναι σίγουρα η ένταξη του ατόμου που παρουσιάζει ΔΑΔ στις ευρύτερες, ανοικτές σε όλους, κοινωνικές δομές από πολύ μικρή ηλικία, και ιδιαίτερα στα σχολεία απ' όπου όλοι μας περνάμε!

Διαβάστε σχετικό άρθρο της Δρ Γκόλτσιου εδώ